Het bewustzijn dat hoge verwachtingen kunnen bijdragen aan betere kwaliteit van onderwijs, is een belangrijke stap.
Verwachtingen
Verwachtingen die leerkrachten koesteren van hun leerlingen, hebben invloed op de leerprestaties. Het is immers aangetoond dat leerlingen zich naar die hoge verwachtingen gedragen waardoor ze eigenlijk beter presteren (en vice versa). Onbewust spelen vooroordelen of sloganeske, stereotype formuleringen over leerlingen uit kansarmere milieus of met bepaalde socio-economische kenmerken een grote rol. De valkuil bestaat om bij die doelgroep minder verwachtingen te stellen, minder door te vragen bij redeneeroefeningen, vlugger tevreden te zijn bij het begin van een goed antwoord, enz. Het lesgeven vanuit hoge verwachtingen betekent echter niet dat we onrealistische of onredelijke druk op leerlingen moeten leggen. Het gaat erom dat we het potentieel van elke leerling erkennen en hen motiveren om hun best te doen en hun persoonlijke doelen na te streven.
Lesgeven vanuit hoge verwachtingen
Dit is een onderwijsbenadering waarbij leraren hoge, realistische en uitdagende doelen stellen voor hun leerlingen. We geloven dat àlle leerlingen in staat zijn om te leren en te slagen, ongeacht hun achtergrond, vaardigheden of beperkingen. Deze benadering gaat verder dan alleen het overbrengen van kennis en vaardigheden; het gaat ook om het creëren van een positieve en ondersteunende omgeving waarin leerlingen worden aangemoedigd om hun volledige potentieel te bereiken en omvat verschillende aspecten:
- Het bewustzijn dat hoge verwachtingen kunnen bijdragen aan betere kwaliteit van onderwijs, is een belangrijke stap. Inzetten op professionalisering van het pedagogische en didactische beleid op school en multidisciplinair samenwerken, faciliteert hierbij.
- Een professionele leerkracht is zich bewust van die verwachtingen naar leerlingen door de handelingen die worden gesteld en de relatie die de leerkracht met de leerling opbouwt. Bij elkaar hospiteren en daarna samen reflecteren over didactische handelingen en non-verbale communicatie kunnen die verwachtingen zichtbaar en bespreekbaar maken. De manier waarop over leerlingen wordt gesproken, de gesprekstoon en non-verbaal (oogcontact, glimlach…) gedrag verklappen soms onbewust je verwachting. Een authentieke, open gesprekscultuur kan je zelf voorleven en faciliteren.
- Om de intrinsieke leermotivatie te verhogen, vertrekt lesgeven vanuit passende, ambitieuze, maar haalbare doelen voor elke leerling. Hen aanmoedigen om te streven naar uitmuntendheid en hen ondersteunen bij het stellen van realistische subdoelen. Tijdens het leerproces ontvangen ze daarbij regelmatig feedback om bij te sturen. Dat is dus verschillend van meer of moeilijkere toetsen of repressief handelen.
- Leraren zorgen voor een gepaste didactiek (instructie, feedback, …) en een ondersteunende leeromgeving waarin leerlingen worden begeleid om obstakels te overwinnen. Instructie wordt aangepast om tegemoet te komen aan de individuele behoeften; enerzijds extra uitdagingen voor leerlingen die meer gevorderd zijn en anderzijds extra ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. Een gepaste leeromgeving nodigt leerlingen uit om in een psychologisch veilige omgeving vragen te stellen, risico’s te kunnen nemen, zich kwetsbaar te kunnen opstellen en actief deel te nemen aan het leerproces. Fouten en tegenslagen dienen niet om te demotiveren of te bestraffen, maar om leerkansen te creëren.
- Werk vanuit een groeimindset en beschouw cognitieve intelligentie als iets dat ontwikkeld wordt door hard te werken en door te zetten. Vraag dus verder door om de leerling uit te dagen, ook bij leerlingen waarvan je mogelijk lagere verwachtingen hebt. Dat vraagt geduld en oefening.
- Om vanuit hoge verwachtingen les te kunnen geven, kan je best flexibel groeperen en niet altijd in vaste niveaugroepen. Leerlingen kunnen daarom beter worden samengezet in functie van leerdoelen die moeten bereikt worden. Zo voorkom je dat leerlingen zich spiegelen aan een structuur omdat ze het niet beter kunnen (bv. B-klas is zwakker dan A-klas, …).
- Autonomie-ondersteunend lesgeven waarbij we zelfregulerende vaardigheden aanleren bij kinderen, kan bijdragen tot een hoger niveau van het verwerken van een opdracht.
- Start het schooljaar door met een open blik naar de leerling te kijken en wees alert voor de manier hoe we informatie over de leerling aan elkaar doorgeven (bv. in klassenraden). Dit kan de verwachting van de (nieuwe) leerkracht onnodig of nadelig beïnvloeden. Hou je daarom bij feiten en geef niet jouw interpretatie van gedrag door. Beperk je tot informatie die jouw collega echt moet weten en ga minstens zelf in dialoog met de leerling (en de ouders) voor de kinderen die je coacht.
Hoge verwachtingen koesteren is niet gelijk aan succes dat binnen handbereik ligt, mits je genoeg inzet toont. Het staat symbool voor de erkenning van de buitengewone veerkracht die leerlingen tonen wanneer ze van jongs af aan, of vanuit hun achtergrond, geconfronteerd worden met problemen en/of een ongelijk vertrekpunt in het leven.
Deze tekst verscheen ook in de septemberverklaring van 1 september 2023.
Hieronder vind je enkele bronnen en extra info over dit thema.
